თანამედროვე ცივილიზებულ სამყაროში,
რომელშიც ადამიანთაშორისო ურთიერთობები უმეტესწილად თანასწორობისა და
თანამეგობრობის, ურთიერთდათმობისა და ურთიერთგაგების საფუძველზე უნდა
ვითარდებოდეს, მთავარ საზრუნავად მაინც გამორჩენის, ბატონობისა და ძალაუფლებისკენ
სწრაფვა რჩება.
სახელმწიფო ხშირად იარაღია კონკრეტულ
ადამიანთა ხელში მსგავსი ნება-სურვილისა და მისწრაფებების
განსახორციელებლად.თუნდაც ეს მეორე სახელმწიფოს ჩაგვრას თუ განადგურებას ისახავდეს
მიზნად. მაშინ, როცა საუბარია ადამიანთა მისწრაფებებზე, თანამედროვეობის შესაბამის
თანამშრომლობასა და ურთიერთგაგებაზე საუბარიც კი ზედმეტია.
მე-20 საუკუნოს პირველ ნახევარში, როცა
მსოფლიო ომის ქარ-ცეცხლში იყო გახვეული, განსაკუთრებით მწვავედ დადგა მშვიდობის
დამყარებისა და უსაფრთხოების უზრუნველყოფის საკითხი, რისი შედეგიც გახლდათ
გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ჩამოყალიბება.
სრულიად ნორმალურია, ვიფიქროთ, რომ
ორგანიზაციამ თავის ფუნქციებს საუკეთესოდ გაართვა თავი. ბოლოს და ბოლოს მსოფლიო
მასშტაბის ომებს ადგილი არ ჰქონია. თუმცა იმავეს ვერ ვიტყვით ლოკალურ
დაპირისპირებებზე, რისი მაგალითიც ჩვენი ქვეყნის უახლესი ისტორიაა. გაერომ ვერ
შეძლო და ხელი ვერ შეუშალა საზარელ და ამავდროულად სამარცხვინო ფაქტს.
ამ მაგალითზე დაყრდნობით ძალიან კარგად
ჩანს, რომ გაერო მხოლოდ იმიტომ ახერხებს მშვიდობის შენარჩუნებას, რომ წევრ
სახელმწიფოებს სურთ ასე. თუკი რომელიმე მათგანი, მით უმეტეს თუ ის უშიშროების
საბჭოს წევრია, გადაწყვეტს, რომ მასზე პატარა და სუსტ სახელმწიფოს ზიანი მიაყენოს,
ამაში ხელს ვერავინ და ვერაფერი შეუშლის. რაც იმაზე მეტყველებს, რომ გაეროში
მიღებული გადაწყვეტილებები ბოლომდე არ არის თავისუფალი კერძო ინტერესებისაგან.
ეს კი ყველაზე დიდ პრობლემას უფრო და უფრო
მკაფიოს ხდის. ძლიერი და სუსტი, დიდი და პატარა სახელმწიფოები ისევ არათანაბარ
პირობებში არიან, მიუხედავად იმისა, რომ გაეროს წესდება, თითოეული სახელმწიფოს
თანასწორობას ქადაგებს. ის ფაქტი, რომ ხუთ წევრ სახელმწიფოს ვეტოს უფლება აქვს,
გარკვეული თვალსაზრისით, შეიძლებოდა ამ პრინციპის დარღვევად არ განგვეხილა, თუკი
ეს პრივილეგია მათი, როგორც საერთაშორისო ურთიერთობების ყველაზე ძლიერი აქტორების
მიერ, გამოყენებული იქნებოდა არა პოლიტიკური ბრძოლის და ქიშპის იარაღად, არამედ
რეალური საქმის საკეთებლად, იმისთვის, რაც ამ ორგანიზაციის ჩამოყალიბების
საფუძველი გახლდათ.
მეორე მხრივ, გაერო, წარმატებით იყენებს
ძალაუფლებას. ლიბიისა და კოტ-დივუარის შემთხვევებიც ამას მოწმობს. ორივე
ქვეყანასთან დაკავშირებული რეზოლუციები საოცარი სისწრაფით იქნა მიღებული, თუმცა,
მაგალითად, ლიბიაში სამხედრო ძალის გამოყენების შესახებ შეთანხმება ვერ მოხერხდა.
რეზოლუციაში არსებული ტერმინი „ნებისმიერი“ სახელმწიფოების მიერ
სხვადასხვაგვარად იქნა ინტერპრეტირებული.
მაგალითად, რუსეთი არ იზიარებდა მოსაზრებას, რომ ეს სიტყვა სამხედრო ძალის
გამოყენებასაც გულისხმობდა.
საერთოდ, არც ერთ სახელმწიფო არ აქვს
უფლება, ჩაერიოს მეორე სახელმწიფოს საშინაო საქმეებში. ეს საერთაშორისო სამართლის
დარღვევაა, მაგრამ როცა საქმე ადამიანთა სიცოცხლეს და უსაფრთხოებას ეხება, სხვა
ყველაფერი უკანა პლანზე ინაცვლებს. მით უმეტეს, გაერო ვერ დაუშვებდა ლიბიაში
უდანაშაულო ადამიანების უსამართლო ხოცვა-ჟლეტას, როცა იგი ადამიანის უფლებათა
დაცვის მიმართულებით აქტიურად მუშაობს და ამ საკითხზე შექმნილი პირველი
დოკუმენტიც, „ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის“ სახით, მას ეკუთვნის.
რა თქმა უნდა ვეტოს უფლება ძალიან დიდი და
მნიშვნელოვანი უფლებაა პირადი შეხედულებების დასაფიქსირებლად. იგი საკმაოდ
მიზანშეწონილია, როცა ესა თუ ის სახელმწიფო უარს ამბობს ძალისმიერი ჩარევით გადაიჭრას
არსებული პრობლემები, თუმცა საოცრად გამაღიზიანებელია მაშინ, როცა სახელმწიფოები
ამ უფლებას პირადი გამორჩენისთვის იყენებენ და მხოლოდ ამის გამო ხშირად გადაუჭრელი
დარჩენილა მრავალი საჭირბოროტო საკითხი.
გაეროში შემავალ ყველა სახელმწიფოს თუ ვეტოს
უფლებას მივანიჭებთ თანასწორობის დასაცავად, ვფიქრობ, პრობლემა პრობლემადვე
დარჩება, უფრო მეტ ქაოსს და გაურკვევლობას გამოიწვევს და სახელმწიფოთა
დაპირისპირების და შეუთანხმებლობის რისკს გაზრდის. საპირისპიროდ, ვეტოს უფლების
ჩამორთმევა გაცილებით მომგებიანი იქნება საერთაშორისო მშვიდობისა და
უსაფრთხოებისთვის. მართალია, ეს რთულად მისაღები იქნება, როგორც უშიშროების საბჭოს
წევრებისთვის, ასევე ბრაზილიისა და ინდოეთისათვის, რომლებიც მომავალში საბჭოს
წევრობას უმიზნებენ, თუ, რა თქმა უნდა, საბჭოს წევრთა რაოდენობა გაიზრდება, მაგრამ
ეს პრობლემა მოგვარებადია იმდენად, რამდენადაც დანარჩენი 190-მდე სახელმწიფო
თანასწორობის ნამდვილ მნიშვნელობას საკუთარ თავზე გამოცდის. და როცა არავინ იქნება
პრივილეგირებული, როცა არავის ექნება აკრძალვის უფლება, როცა აშკარა გახდება, რომ
რომელიმე მათგანი მეტი ტერიტორიისა თუ სიმდიდრის გამო ვერ იბატონებს შედარებით
სუსტზე, ორგანიზაციის მუშაობა გაცილებით ეფექტური და სამართლიანი გახდება.
მაგრამ ყოველგვარი გადაწყვეტილება აზრს
იქნება მოკლებული თუ მას რეალური ნაბიჯები არ მოჰყვება. ეს განსაზღვრავს პირველ
რიგში ორგანიზაციის პრესტიჟს, ნდობას მის მიმართ მსოფლიო საზოგადოების მხრიდან და
სასურველი შედეგის მიღებასაც.